فهرست
طرح توجیهی کسب و کار یا همان بیزینس پلن (Business Plan) یکی از مراحل آغازین و بسیار ضروری جهت بررسی میزان ریسک و یا توجیه پذیری یا مقرون بصرفه بودن یا عدم صرفه اقتصادی یک طرح کسب و کار می باشد که قرار است توسط مدیران یا افراد مجری طرح های کسب و کار اجرایی شود.
هر کسب و کاری دارای طرح توجیهی کسب و کار متفاوتی با سایر طرح های توجیهی است. به عنوان مثال ممکن است طی یک سری بررسی ها، طرح توجیهی کسب و کار آلفا نسبت به طرح توجیهی کسب و کار بتا بازدهی بیشتری در کوتاه مدت داشته باشد و یا بلعکس.
به این نکته ی مهم نیز دقت داشته باشید که در صورتی که طی یک کسب و کار کوچک، مجری طرح متوجه سود یا بازدهی مناسب باشد، ممکن است به اصطلاح به سمت ایجاد یک طرح توجیهی کسب و کار برای ارتقای آن کسب و کار شود با این تفاوت که بایستی سرمایه و فضای کاری را طبیعتا به نسبت افزایش داده یا توسعه دهد.
مورد دیگری که ممکن است اتفاق بیفتد این است که مجری یا مدیر و مدیران یک کسب و کار اقدام به ایجاد طرح توجیهی کسب و کار برای افزودن بخش جدیدی به همان شغل فعلی نمایند. طبیعتا در این صورت نیز نیازمند طرح توجیهی اند تا بتوانند میزان سوددهی، بازدهی، ریسک پذیری و مشکلات یا چالش های پیش رو را علمی تر بررسی کنند.
یک طرح توجیهی کسب و کار اغلب شامل سه قسمت می شود که شاکله ی اصلی در ساختار یک طرح توجیهی به شمار می آیند. در ادامه، این ۳ مورد را به شما کاربران گرامی به طور دقیق توضیح خواهیم داد.
در گام نخست برای نوشتن یک طرح توجیهی کسب و کار ضروری است که ابتدا وضعیت بازار مربوط به محصول یا خدمات مد نظر ما به طور دقیق بررسی شود. به عنوان مثال اگر بخواهیم اقدام به نوشتن طرح توجیهی کسب و کار فروش سیب کنیم حتما بایستی در گام اول وضعیت بازار سیب را تحت نظر داشته باشیم.
در این بخش موارد دیگه هم بایستی دقت شود مثلا توصیه اکید داریم که وضعیت رقابت محصول یا خدمات مد نظر در بازار موجود را نیز بررسی می کنیم. قدم بعدی در این بخش، پیش بینی میزان تقاضای همان خدمت یا محصول هم برای وضعیت فعلی و هم برای بازه ی زمانی مشخصی در آینده باید بررسی کنیم. یعنی ببینیم مثلا سیب در ماه اسفند پیش رو چقدر افزایش یا کاهش قیمت خواهد داشت و چقدر تولید می شود.
همانطور که می دانید در یک بازار پر رقابت ممکن است گاه یک خدمت یا محصول در صورت کاهش تولید یا ارائه، مدت مشخص یا یک دوره خاص دچار کاهش عرضه گردد که طبیعتا مشتریان را به هجوم بردن به سمت محصول یا خدمات جایگزین سوق خواهد داد. حال نکته اینجاست که در یک طرح توجیهی کسب و کار، بهتر است وضعیت بازار محصولات یا خدمات جایگزین نیز کاملا بررسی شود.
حال در گام دوم نوشتن یک طرح توجیهی کسب و کار لازم است که به انجام بررسی های فنی ضروری و لازم جهت ارائه ی خدمات و یا تولید محصول یا محصولات مد نظرمان بپردازیم. به عبارت دیگر در این بخش بایستی از نظر فنی ارزیابی کنید که آیا توان تولید محصول یا محصولات مد نظرتان را دارید و یا آیا شرایط مورد نیاز جهت ارائه ی فلان خدمت یا خدمات را فراهم نموده اید یا خیر.
به عبارت دیگر در این بخش، ما سعی می کنیم ظرفیت ها و امکانات فنی و میزان توان تولید محصول را از لحاظ فنی بررسی کنیم و یا به بررسی این موضوع بپدازیم که توان ارائه ی چقدر و چه حجمی از خدمات مورد نظرتان را داریم.
خب دو مرحله ی مقدماتی تالیف و تهیه طرح توجیهی کسب و کار به پایان رسید. حال وقت آن رسیده که برآورد هزینه کنیم. مثلا هزینه های تولید و هزینه های بازاریابی و همچنین هزینه های حمل و نقل و استهلاک دستگاه ها و … را بررسی کنیم.
همچنین بایستی بازه ی زمانی دقیق یا بسیار نزدیک به واقعیت که قرار است سرمایه ی اولیه به صندوق بازگردد را بررسی کنیم. یعنی به اصطلاح بایستی در این بخش، زمان سوددهی طرح و یا زمان بازگشت سرمایه را به طور علمی و دقیق و حساب شده بررسی و مشخص کنیم.
در آخر نیز بایستی هزینه های ثابت و همچنین هزینه های جانبی یا همان متغییر را محسابه کنید و سایر شاخص های مالی طرح توجیهی کسب و کارتان را به طور کامل مورد بررسی قرار دهید.
در کل می توانیم به این نتیجه برسیم که هدف از یک طرح توجیهی کسب و کار، بررسی و ارزیابی امکان پذیر بودن یک رشته، شغل یا فعالیت درآمدزا یا تجاری است. در اصل با نوشتن یک طرح توجیهی کسب و کار می توان به سوالات زیر تا حد زیادی به طور دقیق تر و حساب شده تر پاسخ داد:
یک طرح توجیهی کسب و کار می تواند در رابطه با بسیاری از اصناف، رشته های شغلی و کسب و کارهای مختلف نوشته شود. این طرح ها گاه برای بررسی پروژه های کوچک و گاه برای امکان پذیری پروژه های کشوری و بزرگ صورت می گیرد. در این قسمت به برخی از رایج ترین صنوف نیازمند به ایجاد طرح توجیهی کسب و کار اشاره می کنیم:
بسیاری افراد طرح توجیهی و طرح کسب و کار را یکی می دانند ولی در صورتی که وارد جزئیات این دو مورد شویم متوجه تفاوت هایی می شویم.
در کل می توان گفت طرح توجیهی به معنای بررسی و ایجاد طرحی جامع و کلی از امکان سنجی یک طرح یا ایده است اما طرح کسب و کار را می توان ارزیابی عمیق تر، پیچیده تر و همان ادامه ی یک طرح توجیهی در مقیاس بالاتر دانست.
اکثر مواقع ممکن است نیاز به یک طرح توجیهی برای کسب و کارهای کوچک داشته باشیم. به عنوان مثال ایده ای همچون پرورش دام را در نظر داریم. طرح توجیهی کسب و کار برای پرورش دام به صورتی باید انجام شود که میزان امکان سنجی این ایده و سوددهی یا میزان بازدهی و زمان بازگشت سرمایه اولیه و نقطه سر به سر و … را برای ما به طور دقیق مشخص کند.
بسیاری از کسب و کارهای کوچک و خانگی در ابتدا توسط همین طرح های توجیهی به مرحله ی اجرا گذاشته شده اند و در نهایت موجبات رشد یک ایده ی کوچک را فراهم کرده است.
گاهی اوقات افراد یا سرمایه گذاران و مدیران بلافاصله پس از تولد یک ایده، بدون تولید و تالیف طرح توجیهی کسب و کار مربوط به ایده ی مذکور، اقدام به اجرایی ساختن آن ایده می کنند. در این صورت احتمال ریسک پذیری و شکست در پروژه بسیار بالاتر از همیشه خواهد بود.
در صورت عدم استفاده از طرح توجیهی کسب و کار، باید دیر یا زود منتظر برخورد با چالش های غیر منتظره و گاه غیر قابل پیش بینی و طاقت فرسا هم باشیم. عدم شفافیت در زمان بازگشت سرمایه، عدم تعیین زمان مشخص برای رشد و کاهش تقاضا برای خدمات یا محصولات شرکت و … از جمله چالش های پیش روی احتمالی مدیر پروژه خواهد بود.
به عبارتی می توان به این نتیجه رسید که داشتن یک نقشه ی راه مشخص در هر کسب و کار و ایده ای می تواند منجر به رشد روزافزون و موفقیت در آن شود و میزان ریسک پذیری را به حداقل برساند. لذا سعی کنید حتما قبل از انجام و اجرای کسب و کارتان، این نکات مهم را مد نظر داشته باشید.
در این بخش می خواهیم به تعدادی از رایج ترین طرح های توجیهی کسب و کارهای کوچک خانگی اشاره کنیم که امروزه علاقمندان زیادی در حال اجرای این ایده ها هستند. این ایده ها اغلب نیاز به سرمایه ی زیاد و یا فضا و مساحت چندان بزرگی ندارند و لذا در هر شرایطی می توان به برخی از این ایده ها جامه عمل پوشاند و کسب و کار خانگی خود را راه انداخت.
امروزه با توجه به افزایش بیکاران و تحصیل کرده ی غیرشاغل، کسب و کارهای خانگی به سرعت در حال افزایش هستند. در زیر به مواردی از کسب و کارهای خانگی اشاره کرده ایم:
نکته ی مهمی که در این قسمت می خواهیم به آن اشاره کنیم آن است که سعی کنید اگر طرح توجیهی کسب و کار را خودتان تهیه می کنید حتما از منابع معتبر و قابل اطمینانی بهره بگیرید و استفاده نمایید چرا که ورود داده های غلط و ناصحیح به یک ارزیابی جهت تولید و تهیه ی یک طرح توجیهی کسب و کار، می تواند منجر به ارزیابی اشتباه و در نتیجه احتمال رخ دادن چالش هایی در مسیر پیش روی مجریان طرح شود.
به عنوان مثال برای بررسی میزان تقاضای سیب توسط بازار بهتر است علاوه بر بررسی آمارهای علمی موجود در فضای اینترنت و سایت های آماری و یا دولتی، اقدام به حضور یافتن و پرس و جو از بازاریان و عمده فروشان و تک فروشان این محصول نیز بنمایید تا هم بصورت حضوری و هم به صورت آماری، اطلاعات جامع و معتبرتری را در زمینه ی انجام ایده تان کسب نمایید.
در این مطلب سعی کردیم به طور کامل با معنی و مفهوم و کاربردها و مزایای نوشتن یک طرح توجیهی کسب و کار آشنا شویم. همچنین فوایدِ ایجاد یک طرح توجیهی کسب و کار را برای ایده های کوچک و بزرگ بیان کردیم.
سپس به چگونگی و مراحل و گام های مهم در تالیف یک طرح توجیهی کسب و کار پرداختیم. تفاوت طرح توجیهی و طرح کسب و کار را نیز توضیح دادیم. در آخر نیز با تعدادی از طرح های توجیهی مربوط به کسب و کارهای خانگی که می توان در بسیاری از منازل و حتی در فضاهای کوچک آن ها را اجرایی کرد آشنا شدیم.
نتیجه ی کلی از این مطلب این است که همانطور که بالاتر هم اشاره کردیم بهتر است قبل از انجام و اجرای هر ایده و کسب و کاری در وهله ی ابتدایی اقدام به برنامه ریزی و سپس اقدام به نوشتن و ایجاد یک طرح توجیهی کسب و کار یا بیزینس پلن که همان نقشه ی راهتان خواهد بود نمایید تا هم بتوانید میزان امکان پذیری طرح و ایده تان را بررسی کنید و هم سطح ریسک پذیری آن را پیشاپیش ارزیابی کرده باشید.